مقدمه: شبکه های داده محور در اکوسیستم دیجیتال

با حضور روزافزون داده ها به تمام ابعاد جامعه اطلاعاتی، داده ها به تدریج به پایه بسیاری از محصولات و خدمات، تبدیل می شوند. از این رو تدوین و شناسایی نظریه ها، ابزارها و روش‌هایی که نحوه استفاده از این داده ها را تسهیل نموده و ارزش این داده‌ها را مشخص می کند، هر روز ضروری تر از قبل می‌شود. ما با شبکه ارزش داده می توانیم محصولات داده غیر ملموس را تامین کنیم. با هدف ارائه بینشی در مورد اینکه چگونه یک واحد تجاری می‌تواند با تولید یک محصول یا خدمات داده در بازار ملی و جهانی داده شرکت کند.

نگاهی به وضعیت اکوسیستم استارتاپی کشور و نظام ایده ها و نیازها

تمامی شرکت های دانش بنیان تائید صلاحیت شده توسط معاونت علمی ریاست جمهوری با سه نوع مجوز نوپا، نوآور و فناور تا تاریخ تدوین این گزارش 9859 شرکت می باشد. این شرکتها بر اساس نوع فعالیتشان در 9 دسته اصلی طبقه بندی شده اند. از برنامه های حمایتی برای این شرکتها می توان به معافیتها و حمایتهای مالیاتی، مالی، بیمه ای، ترویج و توسعه پژوهش، بازار و صادرات اشاره نمود که در سال 1402 تعداد این حمایتها به حدود 18000 رسیده است. فهرست 894 مورد از موضوعات اولویت دار نیز در وب سایت معاونت علمی درج شده است تا اهداف مهم تر را برای شرکتهای دانش بنیان به صورت شفافتری ترسیم نماید. مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور نتایج یک طرح پژوهشی تحت عنوان سرزندگی اکوسیستم استارت آپی ایران را در سال 1401 منتشر نمود. این پژوهش نشان می دهد که از نظر معیارهای اتصال، اکوسیستم استارتاپی کشور یک شبکه ناهمبند بوده و میزان اتصال شرکتها به یکدیگر بر اساس شاخصهای مختلف بسیار پایین می باشد. شبکه ارتباطی اجزای اکوسیستم استارتاپی ایران و شبکه همبند آن در شکلهای زیر نشان داده شده اند.

نتایج تحلیل شبکه اتصال شرکتها به یکدیگر در اکوسیستم استارتاپی ایران یک تصویر کلی از این اکوسیستم را به نمایش می گذارد و نشان می دهد که تنها بخش کوچکی از اجزای این اکوسیستم به هم متصل بوده و یک شبکه همبند را تشکیل می دهند. حال این سوال مطرح می شود چرا این شرکتها ترجیح می دهند به صورت انفرادی و جزیره ای فعالیت کنند و چگونه می توان با ایجاد خوشه های کسب و کار در یک شبکه تعاملی، امکان همکاری این شرکتهای ناهمگون را برای ایجاد هم آفرینی ارزش در یک اکوسیستم واقعی فراهم نمود.

از سوی دیگر چند وقتی است که وزارت علوم با معرفی سامانه نان (نظام ایده ها و نیازها) اقدام به ثبت و معرفی ایده ها و نیازهای پژوهشی و صنعتی کشور نموده است. تعداد ایده های ثبت شده در تاریخ تدوین این گزارش 2788 مورد و تعداد نیازهای ثبت شده در این سامانه 15267 مورد برای 725 سازمان می باشد. به نظر می رسد هدف این سامانه مرتبط ساختن نیازها و ایده های ثبت شده باشد. در این سامانه (نان) تا زمان تدوین این گزارش تعداد پنج درگاه (با عناوین ایران خودرو، خودرو برقی، طرح ابوریحان، طرح استاد محوری و وزارت نفت) پیاده سازی شده است. با افزایش تعداد درگاه های مورد نیاز و تعداد نیازها و ایده های ثبت شده در سامانه در آینده نه چندان دوری ممکن است تمهیدات اندیشیده شده با مشکل مقیاس پذیری مواجه شود زیرا دیدگاه سنتی که مبتنی بر تعامل دوگانه بین شرکتها و یا افراد با یکدیگر است اکنون جای خود را به یک دیدگاه جدید شبکه محور داده است. در دیدگاه شبکه محور امکان تفکیک این شبکه همکاری از سازمانهای ناهمگون به تعاملات دوگانه وجود ندارد و تعریف شبکه های همکاری که برای ایجاد هم آفرینی ارزش انجام می گیرد ممکن است با چالش سازماندهی و طبقه بندی مواجه گردد.